فتوای برخی احکام عزاداری

بررسی برخی از احکام عزاداری در ماه محرم الحرام. آنچه در فتاوای اکثر مراجع معظم تقلید در مورد برهنه شدن برای سینه زدن، به چشم می خورد حاکی از آن است که انجام این امر در عزای امام حسین(علیه السلام)، اگر در مقابل چشم نامحرم نبوده و دارای مفسده نباشد، جایز است.

چند سوال: برهنه شدن در مراسم عزای ابی عبدالله(علیه السلام) در حالی که عزاداران با سنین مختلف حضور دارند چه حکمی دارد؟ لطفا مصادیق وهن دین و حد برهنه شدن (به این معنا که تا چقدر از بدن معلوم باشد اشکال ندارد) را در مورد مراسمات عزاداری بیان کنید. 2. لطمه زدن و سینه زدن به حد سرخ شدن چه حکمی دارد؟ 3. آیا این مطلب که امام در روز عاشورا پیراهن کهنه ای طلب کرد تا دشمن بعد از شهادت حضرت، در آن طمع نکند می تواند دلیل مناسبی برای عدم برهنه شدن و ایراد به برهنه شدن در مراسم عزای امام باشد؟

1. آنچه در روایات زیادی مورد سفارش و تأکید است، عزادارى و محزون و گریان بودن در مصیبت شهادت و مظلومیت سالار شهیدان، امام حسین(علیه السلام) است. شکل عزادارى و چگونگى آن به حسب عرف و عادت و مراسم و فرهنگ هر جامعه مختلف است و در روایات بر شکل خاصى از آن تأکید نشده است. برهنه شدن در مراسم عزادارى که در بعضى جاها معمول است، تابع همین عرف و عادت است و داراى فضیلت و ارزش خاصى نمى باشد و هیچ گونه تأکیدى بر آن نشده، بلکه در مکان هایی که این مراسم در معرض دید و تماشاى خانم ها باشد، ترک این کار و انجام عزادارى با لباس، بدون شک بهتر و مناسب تر است.

در هر حال، آنچه در فتاوای اکثر مراجع معظم تقلید در مورد برهنه شدن برای سینه زدن، به چشم می خورد حاکی از آن است که انجام این امر در عزای امام حسین (علیه السلام)، اگر در مقابل چشم نامحرم نبوده و دارای مفسده نباشد،جایز است. [1]

شایان ذکر است، برهنه شدن (به شکل مجالس امروزی)، مصداق وهن دین شمرده نمی شود. بله اگر در کشور و منطقه ای این موضوع باعث وهن دین باشد، جایز نیست.

2. لطمه در لغت به معناى ضربه زدن به صورت و بدن، با کف دست است. [2] با توجه به روایاتی که در باب عزاداری امام حسین وارد شده است، هیچ یک از فقها و مراجع، لطمه و «سینه زدن شدید» در عزای حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) و دیگر معصومان را حرام ندانسته، بلکه بر استحباب آن تصریح و تأکید کرده اند. [3]

البته روشن است که جواز این مسئله نیز تا حدّی است که اولاً: موجب جنایت بر نفس نشود و ثانیاً: وهن اسلام و بی حرمتی مسلمانان نباشد. [4]

3. قضیه (پیراهن کهنه) هم بنا بر آنچه در کتاب «لهوف» آمده به این شکل است که: امام حسین(علیه السلام) به اهل حرم فرمود: جامه کهنه‏اى که کسى در آن رغبت نکند براى من بیاورید تا زیر لباس‏ هایم بپوشم که بدن مرا برهنه نکنند. [5]

این جریان شاید دارای یک پیام اخلاقی، مبنی بر حفظ عفّت و حرمت خویش داشته باشد، امّا ربطی به مسئله ذکر شده ندارد و هیچ فقیهی آن را دلیل بر عدم جواز برهنگی در عزاداری امام حسین(علیه السلام) قرار نداده است.

 استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:
سوال: مسئول یك هیأت عزادارى براى تهیه امكانات و هزینه جارى هیأت از بانك مبلغى را به عنوان وام مضاربه به نیابت از هیأت دریافت مى‌‌كند و با بانك صلح مى‌‌كند در صورت منفعت و ضرر اصل وام و سود تعیین شده به بانك داده شود و این وام در مدت سه ماه هزینه اجاره مغازه و حقوق كاركنان و دكور مغازه و خرید جنس مى‌‌شود اما بعد از مدتى بدلیل عدم فروش مناسب، مغازه بسته مى‌‌شود. چه كسى ضامن این خسارت‌ها است؟ در صورت تفریط در مضاربه خسارت متوجه چه كسى مى‌باشد؟ و تشخیص آن با چه كسى است؟

جواب: اگر مسئول هیئت به وکالت صریح از اعضاى هیئت اقدام به دریافت وام جهت تهیه امکانات و هزینه‌هاى جارى هیئت نموده، همه اعضاى هیئت ضامن خسارت وارده هستند وگرنه شخص مسئول هیئت که پیش خود اقدام به دریافت وام نموده ضامن خسارت وارده است و اگر خسارت وارده در اثر تفریط باشد، هر کس که تفریط نموده ضامن است و تشخیص آن با اعضاى هیئت و عرف است.

 چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:
سوال: مداحی هایی که حالت غنا دارد چه حکمی دارد؟

هرگاه آن صدا متناسب مجالس لهو و فساد باشد جایز نیست.

سوال: همه ساله در روز تاسوعا و عاشورا، مردم محل گوسفندهایى را به عنوان نذر در جلوى هیأت سینه زنى و عَلم هایى که به نام حضرت ابوالفضل(علیه السلام) برپا مى گردد ذبح مى کنند و وجه آن توسّط هیأت امناى حسینیّه در مرمت و گسترش آن مکان مقدّس خرج مى شود آیا پول این گوسفندهاى قربانى را مى شود در مسجدى که به نام حضرت ابوالفضل(علیه السلام) در کنار جادّه جهت عبادت و رفاه حال مسافران و رهگذران در حال احداث است خرج کرد، در صورتى که خود آن حسینیّه نیز احتیاج مبرم به بازسازى دارد؟

احتیاط آن است که این گوسفندان را صرف اطعام عزاداران نمایند مگر این که از قراین معلوم شود که نذر کنندگان هدف دیگرى داشته اند.

سوال: در مساجد برخی شهرها در ایّام عزادارى امام حسین(علیه السلام) در مقابل دسته هاى عزادارى گاو و گوسفند زیادى قربانى مى شود و قسمتى از این گوشت ها صرف اطعام و قسمتى بین مردم تقسیم مى شود و اضافه آن را جهت توسعه بناى مسجد و احداث درمانگاه یا مانند آن زیر نظر هیأت امنا به فروش مى رسانند، آیا این عمل جایز است؟

هرگاه مردم از این جریان قبلا با خبر باشند و با رضایت به این امور قربانى کنند اشکالى ندارد و اگر با خبر نیستند باید گوشت ها را صرف در مصارف عزادارى کنند.

سوال: طریقه نذر صحیح براى مراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) چگونه است؟

باید نذر کنند که براى رضاى خدا به مراسم حسینى، فلان کمک را مى کنند، و نذر براى پرچم و امثال آن صحیح نیست، بلکه باید براى خدا به نیت کمک به عزاى صاحب پرچم یعنى امام حسین(علیه السلام) و یارانش باشد.

سوال: بعضى از خطبا اصرار دارند که در منابر خود از خواب هاى مختلفى که درباره مسائل مربوط به عزادارى یا غیر آن است بهره کافى بگیرند آیا این کار درست است؟

گرچه گاهى خواب ها پرده از روى مسائل مهمى بر مى دارد ولى با توجه به اینکه خواب شرعاً حجت نیست نباید در منابر زیاد روى آن تکیه کرد.

==================================

 پی نوشت ها:
[1] گلپایگانى، لطف الله صافى، جامع الأحکام ؛ خمینی، روح الله، استفتاءات، ج 3، سوالات متفرقه، س 46؛ فاضل لنکرانی، محمد، جامع‏المسائل، ج 1، س 2163 و 2165؛ بهجت، محمد تقی، توضیح‏المسائل، م 1937؛ (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله: در صورتی که زنان حضور داشته باشند این کار حرام است و اگر زنان هم نباشند اشکال دارد)
[2] . فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 7، ص 433
[3] . جمعى از مولفان، مجله فقه اهل بیت (علیهم السلام)، ج ‌49، ص 201؛ تبریزى، جواد، استفتاءات جدید، ج 1، ص 452 ؛ لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج ‌1، ص 579
[4] . شیرازى، ناصر مکارم، استفتاءات جدید، ج ‌2، ص 247
[5] . سید بن طاوس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ص 123

منابع:
سایت اسلام کوئیست
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله خامنه ای دام ظله
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی دام ظله